Osmanlı periyodunda Güney Afrika’da kalan ve günümüzde Paşa, Bey, Efendi, Remzibey, Emcedi ya da Ataullah üzere soyadlarıyla dikkat çeken aile mensupları, yaşadıkları ülkedeki Osmanlı kültür mirasını koruma etmek ve tanıtmak için bir vakıf kurdu. Vakfın tarih danışmanı olan Afrika sömürge tarihi uzmanı Dr. Halim Gençoğlu, Long Street’teki Mescid-i Nur’ul Hamidiye, Paarl’daki Mescid-i Nur’ul Osman, Port Elizabeth’deki Mescid-i Aziz’in Güney Afrika’daki Türk kültür mirasının yalnızca birkaç örneği olduğunu söyledi. Gençoğlu, “Bugün ülkenin en eski Müslüman mezarlığı olan Tana Baru Kabristanı’nda iki kıymetli Osmanlı âlimi, Ebubekir Efendi ve Hasanüddin Efendi yatıyor. Yeniden Mowbray Mezarlığı Osmanlı münevverleriyle dolu. Bunlar bizim sahip çıkmamız gereken mirasımız ve tarihimiz” dedi.
Osmanlı âlimlerinin İngiliz, Fransız ya da Almanlar üzere Afrika’ya topla tüfekle değil, kalem ve kitaplarıyla geldiklerini vurgulayan Gençoğlu, “Bu beşerler ömürlerini bölge insanına vakfetti. Afrikalı bu hakikati bilirse sokaklarına mezkûr Osmanlı âlimlerinin isimlerini verecektir. Türkiye ile Güney Afrika ortasındaki uzun aralara karşın, Güney Afrika’da dikkate bedel bir Türk-İslam mirası bulunmaktadır” diye konuştu.
Osmanlı mirasının dünyanın ucunda hala canlılığını koruduğunu söyleyen Osmanlı âlimlerinin torunları da bu mirasın korunması için gösterdikleri uğraşı anlattı.
Sultan Abdülhamid periyodunda Güney Afrika’da uzun yıllar hizmet eden Osmanlı âlimlerinden Müderris Mahmud Fakih Efendi’nin torunlarından Nathri Efendi, “Osmanlı, Güney Afrika’da çok iz bıraktı. Bugün Türk bayrağının asılı olduğu Bo-Kaap Müzesi 1913’te ölen ve Mowbray mezarlığına gömülen Türk Profesör Mahmud Fakih Efendi’nin ikametgâhıydı. Ne yazık ki Türkiye’den gelen turistler bilmedikleri için bu tarihi müzeyi ziyaret etmiyor. Bunları tanıtmayı amaçlıyoruz” dedi.
Sultan Abdülaziz tarafından 1862’de Cape Malay Müslümanlarına dini hizmet vermesi için Güney Afrika’ya gönderilen Osmanlı âlimi Ebubekir Efendi’nin torunlarından Hişam Nimetullah Efendi, “Dedem 1866’da Mozambik’i ziyaret ettiğinde Maputo’da bir Osmanlı Camii gördü. Mozambikli Müslümanlara yaptığı bağışlardan ötürü, lokal Müslümanların Sultan Selim için dua ettiklerini kaydetti. Bu, Maputo’da 1500’lerden kalma somut Osmanlı mirasını gösterir. Ebubekir Efendi, Cape Town’da bir Müslüman ilahiyat okulu kurdu. Çok sayıda öğrenci eğitim aldı. Ebubekir Efendi vefat edince bu Osmanlı Okulu ailenin elinden çıktı. Bu okul hala eski tarihi yapısını koruyor, satın alıp müze yapmaya çalışıyoruz” diye konuştu.
Osmanlı Kültür Vakfı ismiyle kurulan vakfın öteki bir üyesi Mahmud Paşa’nın torunlarından Ferid Manan da Güney Afrika’daki Osmanlı ailelerinin mirasını müdafaayı amaçladıklarını söyledi. Manan, tek hayalinin Osmanlı ileri gelenlerinin torunları olarak oturup Türk kahvesi içebildikleri bir ortam oluşturmak istediklerini anlattı.